Η ανάπτυξη της Θεωρίας του Νου αλληλεπιδρά με τη γλωσσική ανάπτυξη. Πιο συγκεκριμένα, η κατανόηση και χρήση λέξεων ή νοημάτων, καθώς και σύνθετων γραμματικών δομών μπορεί να διευκολύνει την κατανόηση και έκφραση νοητικών και συναισθηματικών εννοιών. Επιπρόσθετα, η βασική ικανότητα να συμμετέχουμε σε συζητήσεις με άλλους ανθρώπους μας βοηθάει να ανακαλύπτουμε τα διαφορετικά συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις πεποιθήσεις τους.
- Λεξιλόγιο για νοητικές και συναισθηματικές έννοιες στην ελληνική γλώσσα και την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ)
- Σύνθετες προτάσεις και ρήματα που σχετίζονται με την ομιλία, τη σκέψη και τις επιθυμίες στην ελληνική γλώσσα και την ΕΝΓ
- Πώς να χρησιμοποιείτε τη γλώσσα που αφορά στα συναισθήματα με τα παιδιά
- Πώς καλλιεργείται η γλώσσα στους ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ
Λεξιλόγιο για νοητικές και συναισθηματικές έννοιες στην ελληνική και την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ)
Τα παιδιά χρειάζονται ένα πλούσιο λεξιλόγιο (επίθετα, ρήματα και ουσιαστικά) για να μπορούν να ανταλλάσσουν συναισθήματα, ιδέες και σκέψεις με άλλους ανθρώπους. Με κάθε λέξη και κάθε νόημα που μαθαίνουν, αποκτούν επίσης την έννοια, δηλαδή τη γνώση του κόσμου, που συνδέεται με τη σημασία των λέξεων και των νοημάτων: Τι είναι ένα «μυστικό»; Τι σημαίνει «ενοχλητικό»; Ποια η διαφορά του «υποθέτω» και του «γνωρίζω»;
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στην τάξη τις κάρτες συναισθημάτων, τις εικόνες με τα νοήματα και τα βίντεο με το λεξιλόγιο που σας παρέχονται, για να εξασκήσετε τα παιδιά και τους νέους στη χρήση λέξεων και νοημάτων ή να εμπλουτίσετε το δικό σας λεξιλόγιο στη νοηματική γλώσσα.
Σύνθετες προτάσεις με ρήματα που αφορούν στην ομιλία, τη σκέψη και τις επιθυμίες στην ελληνική γλώσσα και την ΕΝΓ
Η κατάκτηση της Θεωρίας του Νου είναι στενά συνδεδεμένη με την γλωσσική ευχέρεια στην χρήση προτάσεων με ρήματα όπως το ‘μιλώ’, ‘σκέφτομαι΄ και ‘εννοώ’. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό να εξασκούνται τα παιδιά και οι νέοι στην χρήση των παραπάνω προτάσεων στο πλαίσιο του προγράμματος ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ. Κατάλληλες ασκήσεις υπάρχουν στην ενότητα “Γλώσσα”.
Οι κύριες προτάσεις που περιέχουν ρήματα που αφορούν στην ομιλία, τη σκέψη και τις επιθυμίες (‘λέω’, ‘νομίζω’, ‘επιθυμώ’) απαιτούν δευτερεύουσες προτάσεις στη σύνταξη τους.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτών των σύνθετων προτάσεων είναι ότι ολόκληρη η πρόταση μπορεί να είναι αληθής, ακόμα και αν η συμπληρωματική της πρόταση είναι ψευδής.
Ελληνικά: Η μητέρα νομίζει ότι η Λία γράφει την κατ’ οίκον εργασία της.
ΕΝΓ:
Αυτή η πρόταση είναι αληθής …
…αν και η Λία στην πραγματικότητα παίζει με το κινητό της τηλέφωνο.
Σημειώσεις σχετικά με τη χρήση στα ελληνικά:
- Οι δευτερεύουσες προτάσεις ξεκινούν συνήθως με τους ειδικούς συνδέσμους ‘ότι’ και ‘πως’.
- Τα ρήματα που σχετίζονται με ομιλία, σκέψη και επιθυμίες απαιτούν συμπληρωματικές, δευτερεύουσες προτάσεις.
- Η δευτερεύουσα πρόταση ακολουθεί την κύρια πρόταση.
- Παραδείγματα ρημάτων που σχετίζονται με την ομιλία: λέω, απαντώ, δηλώνω, ισχυρίζομαι, επισημαίνω, κ.ά.
- Παραδείγματα ρημάτων που σχετίζονται με τη σκέψη και τις επιθυμίες: ελπίζω, πιστεύω, σκέφτομαι, υποθέτω, προτίθεμαι, γνωρίζω, νομίζω, εξηγώ, περιγράφω, κ.ά.
Παραδείγματα:
Ο κτηνίατρος λέει ότι ο σκύλος μου θα γίνει καλά σύντομα.
Ο παππούς ελπίζει ότι αύριο ο ήλιος θα λάμπει.
Σημειώσεις σχετικά με τη χρήση της ΕΝΓ:
- Υπάρχει μια μικρή παύση μεταξύ της κύριας και της δευτερεύουσας πρότασης.
- Οι κύριες και οι δευτερεύουσες προτάσεις διακρίνονται από τη στάση του κεφαλιού ή του σώματος: Στην κύρια πρόταση, το κεφάλι ή το πάνω μέρος του σώματος είναι ελαφρώς λυγισμένο προς τα εμπρός, ενώ στη δευτερεύουσα πρόταση, το κεφάλι ή το πάνω μέρος του σώματος βρίσκεται σε ουδέτερη στάση.
- Παραδείγματα ρημάτων που σχετίζονται με την ομιλία: ΛΕΩ, ΑΠΑΝΤΩ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΩ
- Παραδείγματα ρημάτων που σχετίζονται με τη σκέψη και τις επιθυμίες: ΕΛΠΙΖΩ, ΠΙΣΤΕΥΩ, ΝΟΜΙΖΩ, ΥΠΟΘΕΤΩ, ΓΝΩΡΙΖΩ, ΕΝΝΟΩ
Παραδείγματα:
Πως να χρησιμοποιείτε τη γλώσσα που αφορά στα συναισθήματα με τα παιδιά
Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς αποτελούν ένα σημαντικό πρότυπο μίμησης για τα παιδιά. Στην αλληλεπίδραση μαζί τους, είτε αυτή είναι στον προφορικό λόγο, είτε στη νοηματική γλώσσα, μπορούν να στηρίξουν τα παιδιά με διάφορες στρατηγικές και να τα βοηθήσουν στην προοδευτική ανάπτυξη της κατανόησης των συναισθημάτων και την απόκτηση γλωσσικών δεξιοτήτων.
Παρακάτω θα βρείτε μερικές υποδείξεις:
- Χρησιμοποιήστε διάφορες εκφράσεις στην ελληνική γλώσσα ή την ΕΝΓ, για να περιγράψετε τα συναισθήματα και τις νοητικές, εσωτερικές καταστάσεις των ανθρώπων. Δε θα διευρύνετε μόνο τις γλωσσικές δεξιότητες των παιδιών, αλλά θα τα βοηθήσετε να ανακαλύψουν τις λεπτές διαφορές μεταξύ διαφορετικών συναισθημάτων. Αυτό σημαίνει πως δε θα πρέπει να περιοριστείτε στη χρήση απλών λέξεων, εκφράσεων και νοημάτων, όπως για παράδειγμα, «καλό» και «κακό», ακόμα και αν τα παιδιά συνεχίζουν να μαθαίνουν τη συγκεκριμένη γλώσσα. Χρησιμοποιήστε, επίσης, τις λέξεις «υπέροχο», «ενοχλητικό», «αμφιβάλλω», έτσι ώστε να έχουν τα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν τις έννοιες που συνδέονται με αυτό το λεξιλόγιο.
- Προσαρμόστε τη γλώσσα και το περιεχόμενο όσων λέτε σε όσα ήδη γνωρίζουν τα παιδιά, αλλά να κάνετε και ένα «βήμα μπροστά». Με τον τρόπο αυτό, στηρίζετε τα παιδιά και τα βοηθάτε να προχωρήσουν στο επόμενο εξελικτικό στάδιο.
- Στις καθημερινές συναναστροφές σας ή όταν διαβάζετε ιστορίες στο σχολείο ή στο σπίτι, συζητήστε για τα συναισθήματα και τις νοητικές καταστάσεις διαφόρων ανθρώπων ή των πρωταγωνιστών και ρωτήστε τα παιδιά για το τι γνωρίζουν και το τι σκέφτονται, ή για το τι ιδέες και προθέσεις μπορεί να έχουν. Με αυτόν τον τρόπο, θα παρέχετε τροφή για σκέψη και θα εντάξετε τη γλώσσα σε καταστάσεις που έχουν νόημα για τα παιδιά. Στην αρχή, αυτό μπορεί να φανεί ιδιαίτερα δύσκολο στα παιδιά, ειδικά σε αυτά με προβλήματα στο λόγο, αλλά μέσα από ποικίλες και διαφορετικές αλληλεπιδράσεις γύρω από αυτά τα θέματα, θα διευρύνουν τη γνώση και θα εμπλουτίσουν τη γλώσσα τους.
- Κρεμάστε αφίσες μέσα στην τάξη με λέξεις και τα νοήματα για διαφορετικά συναισθήματα και νοητικές καταστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο, οι μαθητές θα μπορούν να κοιτούν όσο συχνά θέλουν το νέο λεξιλόγιο και έτσι θα εμπεδώσουν τις νέες λέξεις και τα νοήματα. Μπορείτε να βρείτε ιδέες στο μάθημα Γ.3 του προγράμματος ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ.
- Στην τάξη και στο σπίτι, να υπάρχουν διαθέσιμα παιχνίδια και εικονογραφημένα βιβλία που να αναφέρονται στα συναισθήματα και τα παιδιά να μπορούν να τα ξεφυλλίζουν όποτε θέλουν ή να τα διαβάσετε μαζί τους. Αυτά τα βιβλία και τα παιχνίδια βοηθούν και στηρίζουν την ανάπτυξη των παιδιών και προσφέρουν ευκαιρίες για συζήτηση με άλλα παιδιά ή ενήλικες. Εδώ θα βρείτε έναν κατάλογο με προτάσεις για βιβλία και παιχνίδια.
- Για όσους από εσάς μαθαίνετε ή χρησιμοποιείτε τη νοηματική γλώσσα ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα, έχουμε συγκεντρώσει μια λίστα με νοήματα που δηλώνουν συναισθήματα και ρήματα που σχετίζονται με την ομιλία, τη σκέψη και τις επιθυμίες. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να διευρύνετε και το δικό σας λεξιλόγιο στη νοηματική γλώσσα.
Πώς καλλιεργείται η γλώσσα στους ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ
Η ανάπτυξη της Θεωρίας του Νου συνδέεται με την ανάπτυξη της γλώσσας. Για το λόγο αυτό, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ προάγει τις δεξιότητες της Θεωρίας του Νου μέσα από την ελληνική γλώσσα (προφορική και γραπτή), αλλά και την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα.
Στόχος είναι τα παιδιά και οι νέοι να
- μάθουν ένα σύνολο γλωσσικών εκφράσεων για τα συναισθήματα και τις νοητικές καταστάσεις
- κατανοούν και να παράγουν σύνθετες προτάσεις, προκειμένου να είναι σε θέση να συζητούν για τα συναισθήματα και τις σκέψεις, τα δικά τους και των άλλων ανθρώπων, και
- μπορούν να συμμετέχουν με επιτυχία σε αλληλεπιδράσεις που αφορούν τις επιθυμίες, τις προθέσεις και τα συναισθήματα άλλων ανθρώπων.
Στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ, οι απαραίτητες γλωσσικές δεξιότητες προωθούνται με διαφορετικούς τρόπους:
- Οι γλωσσικές δεξιότητες που καλλιεργούνται σε όλες τις ενότητες: Τα μαθήματα και οι ασκήσεις ενισχύουν τα παιδιά στη χρήση και εμπέδωση λεξιλογίου για τα συναισθήματα και τις νοητικές καταστάσεις. Στο πλαίσιο των μαθημάτων, τα παιδιά ενθαρρύνονται να αλληλοεπιδρούν με τους εκπαιδευτικούς τους και τους συμμαθητές τους μέσα από τη χρήση συνθέτων συντακτικών δομών προκειμένου να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα. Οι ενήλικες χρησιμεύουν ως γλωσσικά πρότυπα. Έτσι, οι ενότητες 1-9 καλλιεργούν τη Θεωρία του Νου, την Κατανόηση των Συναισθημάτων και τη γλωσσική ετοιμότητα των μαθητών.
- Οι γλωσσικές δεξιότητες καλλιεργούνται αναλυτικά σε δύο ενότητες:
Οι μαθητές μαθαίνουν να χρησιμοποιούν καινούργιες λέξεις για να περιγράψουν συναισθήματα και νοητικές καταστάσεις.
Μέσα από συστηματική γλωσσική εκπαίδευση, τα παιδιά εξοικειώνονται στην κατανόηση, τη χρήση και την επεξεργασία προτάσεων με ρήματα που αφορούν στην ομιλία, τη σκέψη και τις επιθυμίες.