Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ ενισχύει τη Θεωρία του Νου. Η Θεωρία του Νου είναι μία ικανότητα που επιτρέπει στα παιδιά να κατανοήσουν ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν διάφορες νοητικές καταστάσεις, όπως πεποιθήσεις, επιθυμίες ή συναισθήματα και, με βάση την κατανόηση αυτή, να εξηγήσουν και να προβλέψουν τόσο τις δικές τους πράξεις όσο και αυτές των άλλων. Η Θεωρία του Νου είναι σημαντική για την ανάπτυξη της κοινωνικής συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης.
Τι είναι η Θεωρία του Νου (ΘτΝ);
Η Θεωρία του Νου αναφέρεται στην ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί κάποιος τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, καθώς και τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων. Περιλαμβάνει την ικανότητα κατανόησης ότι οι γνώσεις, οι επιθυμίες, οι πεποιθήσεις, οι προθέσεις και τα συναισθήματά ενός ανθρώπου μπορεί να διαφέρουν από αυτά των άλλων, καθώς και την ικανότητα πρόβλεψης και ερμηνείας της συμπεριφοράς του ίδιου του ανθρώπου αλλά και των άλλων με βάση τις παραπάνω νοητικές καταστάσεις.
Η Θεωρία του Νου, η ικανότητα, δηλαδή, του ανθρώπου να αναγνωρίζει τις νοητικές και συναισθηματικές καταστάσεις που βιώνει ο ίδιος, αλλά και οι άλλοι, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τις κοινωνικές δεξιότητες και την αποτελεσματικότητά τους.
Κάποιος που έχει αναπτύξει τη Θεωρία του Νου,
- γνωρίζει ότι άλλοι άνθρωποι έχουν διαφορετικές νοητικές καταστάσεις, όπως σκέψεις, συναισθήματα, επιθυμίες, πεποιθήσεις.Παράδειγμα: Ένα παιδί γνωρίζει ότι οι άνθρωποι μπορούν να σκεφτούν κάτι όμορφο, ή μπορεί να επιθυμούν ένα ξεχωριστό δώρο για τα γενέθλιά τους, ή μπορεί να σχεδιάζουν ένα ταξίδι διακοπών στην Αφρική.
- είναι σε θέση να κατανοήσει ή να μοιραστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα άλλων ανθρώπων.Παράδειγμα: Ένα παιδί κατανοεί ότι ο καλύτερός του φίλος σκέφτεται το αυριανό διαγώνισμα στα μαθηματικά και ανησυχεί για το αν έχει μελετήσει αρκετά για αυτό.
- μπορεί να κατανοήσει ότι οι γνώσεις, οι πεποιθήσεις, τα συναισθήματα και οι επιθυμίες του μπορεί να διαφέρουν από αυτές των άλλων ανθρώπων.
Παράδειγμα: Σε ένα παιδί αρέσει το παγωτό σοκολάτα και ξέρει πως η μητέρα του προτιμά το παγωτό φράουλα.
Ένα παιδί γνωρίζει ότι ο πατέρας του πιστεύει πως ο σκύλος έκλεψε το λουκάνικο, γιατί δεν είδε τη γάτα να τρώει το λουκάνικο.
- μπορεί να αναγνωρίσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις των άλλων ανθρώπων, να ερμηνεύσει και να εξηγήσει τις συμπεριφορές τους.Παράδειγμα: Ένα παιδί αναγνωρίζει από την κουρασμένη έκφραση στο πρόσωπο του φίλου του, ότι ο φίλος του δεν αισθάνεται καλά σήμερα. Το παιδί καταλαβαίνει ότι αυτός είναι ο λόγος που ο φίλος του δε θέλει να παίξει σήμερα.
- είναι σε θέση να συμμετέχει σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να επικοινωνεί αποτελεσματικά.
Παράδειγμα: Σε έναν καβγά, ένα παιδί μπορεί να κατανοήσει την οπτική γωνία του συμμαθητή του που αδικήθηκε από τα άλλα παιδιά και να εξηγήσει τη συμπεριφορά του. Ή μπορεί να μιλήσει για τα δικά του συναισθήματα και τις σκέψεις του στους άλλους. Ή ένα παιδί μπορεί να συνεργαστεί με άλλα παιδιά σε ένα παιχνίδι, να ακολουθήσει τους κανόνες του και να περιμένει τη σειρά του.
Κατάκτηση της Θεωρία του Νου
Τα παιδιά εμφανίζουν τη Θεωρία του Νου στην ηλικία των 4 ετών περίπου. Μετά την ηλικία των 4 έως 5 ετών, τα παιδιά είναι σε θέση να αναγνωρίσουν λανθασμένες πεποιθήσεις και κρυμμένα συναισθήματα.
Σύμφωνα με τους Peterson, Wellmann και Liu (2005), η Θεωρία του Νου στα παιδιά είναι μια εξελικτική διαδικασία που ακολουθεί διάφορα στάδια.
Τι είναι η Κατανόηση των Συναισθημάτων;
Τα συναισθήματα είναι νοητικές καταστάσεις. Η Κατανόηση των Συναισθημάτων αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα και περιλαμβάνει τη γνώση των συναισθημάτων του ίδιου αλλά και των άλλων. Η Κατανόηση των Συναισθημάτων είναι μέρος της Θεωρίας του Νου.
Κάποιος που έχει αναπτύξει την Κατανόηση των Συναισθημάτων,
- αναγνωρίζει τα συναισθήματα και μπορεί αν τα ονομάσει.
Παράδειγμα: Ένα παιδί αναγνωρίζει από τις εκφράσεις του προσώπου και τη στάση του σώματος του δασκάλου του πως αυτός είναι πολύ θυμωμένος. Γνωρίζει τις λέξεις/εκφράσεις/νοήματα «θυμώνω» και «είμαι εξαγριωμένος».
- κατανοεί ποιες αιτίες μπορεί να προκαλέσουν συναισθήματα.
Παράδειγμα: Ένα παιδί αναγνωρίζει από τη χαρούμενη έκφραση στο πρόσωπο της μητέρας του ότι της άρεσε το δώρο που της έδωσε.
- κατανοεί ότι οι άνθρωποι μπορούν να κρύψουν τα συναισθήματά τους και γνωρίζει τους λόγους για αυτό.
Παράδειγμα: Ένα παιδί συνειδητοποιεί ότι παρόλο που ο φίλος του γελάει χαρούμενος για την τρύπα στο παντελόνι του, στην πραγματικότητα νιώθει πολύ ντροπιασμένος.
- κατανοεί ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν μεικτά συναισθήματα που μπορεί να είναι αμφίσημα.
Παράδειγμα: Ένα παιδί κατανοεί ότι ο παππούς του ανυπομονεί για το ταξίδι των διακοπών του, αλλά ταυτόχρονα είναι λυπημένος γιατί δε θα μπορεί να δει τα εγγόνια του για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Κατάκτηση της Κατανόησης των Συναισθημάτων
Σύμφωνα με τους Pons, Harris και de Rosnay (2004), τα παιδιά αναπτύσσουν εννέα διαφορετικές πτυχές στην Κατανόηση των Συναισθημάτων τους, στην ηλικία μεταξύ των 3 και 10 ετών.
Καλλιέργεια της Θεωρίας του Νου και της Κατανόησης των Συναισθημάτων με τους ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΚΕΨΗΣ προάγει τη Θεωρία του Νου, στηρίζεται αποκλειστικά στην επιστημονική θεωρία, συνδέοντας τα εξελικτικά στάδια της Θεωρία του Νου και της Κατανόησης των Συναισθημάτων σύμφωνα με τους Peterson, Wellmann και Liu (2005) και τους Pons, Harris και de Rosnay (2004).
Τα παιδιά εκπαιδεύονται σε δεξιότητες των εξελικτικών αυτών σταδίων με τη βοήθεια εννέα διαφορετικών διδακτικών ενοτήτων.
Η ανάπτυξη της Θεωρίας του Νου συνδέεται στενά με την κατάκτηση του λόγου. Επομένως, οι αντίστοιχες γλωσσικές ικανότητες, στον προφορικό λόγο και τη νοηματική γλώσσα, καλλιεργούνται σε ξεχωριστή ενότητα («Γλώσσα»).
Βασική βιβλιογραφία
Peterson, C. C., Wellman, H. M. & Liu, D. (2005): Steps in theory-of-mind development for children with deafness or autism. Child Development, 76 (2), 502–517.
Pons, F., Harris, P. L. & de Rosnay, M. (2004). Emotion comprehension between 3 and 11 years: developmental periods and hierarchical organization. European Journal of Developmental Psychology 1 (2), 127-152.
Εδώ μπορείτε να βρείτε περισσότερες δημοσιεύσεις σχετικά με τη Θεωρία του Νου και την Κατανόηση Συναισθημάτων: Κατάλογος δημοσιεύσεων.